جراحی سرطان تیروئید
دانش پایه‌ای در رابطه با سرطان تیروئید انواع مختلفی از سرطان تیروئید وجود دارد که اکثراً قابل درمان هستند در اکثر انواع سرطان تیروئید عمل جراحی توصیه میگردد.
تیروئید
تیروئید غده ای درون ریز به شکل پروانه در قسمت جلویی گردن است. در مردان تیروئید دقیقا زیر سیب گلو واقع شده. تیروئید از دو لوب (بخش) چپی و راستی تشکیل شده است. یک بافت نازک با نام ایسموس (تنگه) (isthmus) دو لوب را به هم متصل میکند. تیروئید موادی به نام هورمون را در بدن تولید میکند. هورمونهای ترشح شده توسط تیروئید از طریق گردش خون در بدن پخش میشوند و وظیفه تنظیم دمای بدن، فشار خون، ضربان قلب، وزن و متابولیسم (نرخ تبدیل غذا به سوخت بدن) را دارد.
دو هورمون اصلی که توسط غده تیروئید تولید میشود تیروکسین (T4) و تری یدوتیرونین (T3) نام دارند که به این دو برای سادگی “هورمون تیروئید” میگویند. تیروئید برای تولید این هورمونها به ماده معدنی به نام ید احتیاج دارد. برخی از غذاها و نمک طعام یددار منبع اصلی این ماده هستند.
چهار غده با اندازه تقریبی نخود در پشت غده تیروئید واقع هستند. به آنها غدد پاراتیروئید میگویند. وظیفه این غدد تنظیم کلسیم موجود در جریان خون است.
گره (نودول) های تیروئید (Thyroid nodules)
گرههای تیروئیدی معمولاً نقاط گرد و کوچکی با رشد غیرطبیعی درون غده تیروئید هستند. اکثر نودولها سرطانی نیستند. نودولهای خیلی کوچک معمولاً قابل مشاهده یا حس شدن نیستند، اما نودولهای بزرگ را میتوان هنگام معاینه با دست تشخیص داد.
اکثر نودولهای تیروئید علائم خاصی را به همراه ندارند. در اکثر مواقع هنگام عکسبرداری به دلایل دیگر به صورت اتفاقی دیده میشوند. علائم احتمالی نودولهای بزرگ شامل:
- یک برجستگی مشهود در ناحیه گردن
- مشکلات تنفسی
- درد گردن
- مشکل در بلع
- تغییر در صدا
چه افرادی در خطر هستند؟
زنان سه برابر مردان در خطر ابتلا به سرطان تیروئید هستند. به نسبت دیگر انواع سرطان، سرطان تیروئید در بزرگسالان زودتر تشخیص داده میشود. سرطان تیروئید در بین گروه سنی 18 تا 33 سال به عنوان شایعترین نوع سرطان شناخته میشود.
ریسک فاکتور به هر عاملی که شانس ابتلا به یک بیماری را افزایش دهد اتلاق میشود. شایعترین ریسک فاکتور سرطان تیروئید سابقه خانوادگی و در معرض تشعشعات قرار گرفتن است.
- قرار گرفتن در معرض تشعشعات:
هر فردی که در گذشته مورد درمان رادیوتراپی در ناحیه سر و گردن قرار گرفته است؛ ریسک بالاتری برای ابتلا به سرطان تیروئید برخوردار است. قرار گرفتن در معرض تشعشعات شدید یا مواد رادیواکتیو نیز میتواند ریسک سرطان تیروئید را افزایش دهد.
- سابقه خانوادگی
اکثر موارد سرطان تیروئید اسپورادیک است، یعنی ریسک فاکتور مشخصی ندارد. با این وجود در برخی از موارد، سرطان تیروئید میتواند ارثی باشد. سابقه فردی یا خانوادگی سرطان تیروئید یا سندرومهای مرتبط میتواند ریسک فاکتور سرطان تیروئید باشد. سندرومهای مرتبط با سرطان تیروئید شامل موارد زیر است:
- پولیپوز آدنوماتوز (FAP)
- سندرم کارنی (Carney complex)
- سندرم کاودن (Cowden syndrome)
- سندروم نئوپلازی اندورکین (MEN)
در برخی از سرطانها ریسک بالاتری از سرطان توسط والدین به فرزندان از طریق ژنها منتقل میشود. جهش ژنتیکی زمانی رخ میدهد که تغییری در ژنوم ایجاد میشود. جهش ژنتیکی میتواند قبل از تولد از طریق یکی از والدین ایجاد شود (ارثی) یا میتواند در اثر آسیب ژنتیکی و در مراحل بعدی زندگی رخ دهد (اکتسابی).
افرادی که جهش ژنتیکی موروثی دارند ریسک بالاتری برای گرفتن سرطان دارند، هر چند به سرطان مبتلا نشوند. تنها بخش کوچکی از سرطانهای تیروئید به علت جهش ژنتیکی موروثی رخ میدهد.
پیشآگهی، پروگنز (Prognosis)
پیشآگهی به معنی روند و نتیجه مورد انتظار یک بیماری است و شامل احتمال درمان سرطان و احتمال عود مجدد آن است. اکثر سرطانهای تیروئیدی که در افراد زیر 55 سال تشخیص داده میشوند پیشآگهی فوقالعاده بالایی دارند و قابل درمان کامل هستند.
آزمایشات
با وجود اینکه اکثر نودولهای پیدا شده در تیروئید سرطانی نیستند، انجام آزمایشات لازم روی آنها توصیه میگردد. اولین آزمایشهایی که معمولاً پس از یافتن یا شک بر حضور نودول انجام میشوند شامل:
- آزمایش خون TSH
- سونوگرافی تیروئید و گردن
پزشک بر اساس نتایج این دو آزمایش تصمیم میگیرد که آیا بیوپسی (نمونهبرداری) لازم است یا خیر.
آزمایش TSH
TSH هورمونی است که توسط غده هیپوفیز، واقع در مغز ترشح میشود. TSH وظیفه کنترل هورمونهای مترشحه از تیروئید را دارد. دلیل آزمایش سطح TSH اطمینان از این امر است که نودولها هورمون تیروئید تولید نمیکنند. نودولهایی که هورمون تیروئید ترشح میکنند به ندرت سرطانی هستند. آزمایش TSH نمیتواند برای تشخیص سرطان تیروئید استفاده شود.
میزان بالای TSH به معنی کمبود هورمونهای تیروئید است. همچنین میزان پایین TSH به معنی سطح بالای هورمون تیروئید در خون است. اگر TSH پایین باشد (میتواند به معنی تیروئید پرکار هم باشد) امکان دارد پزشک آزمایش جذب ید رادیواکتیو (RAI) را تجویز کند.
سونوگرافی
سونوگرافی عادیترین روش تصویربرداری برای تشخیص سرطان تیروئید است. در این روش با استفاده از امواج فراصوت اندازه، شکل و مکان نودول در تیروئید مشخص میشود.
سونوگرافی تیروئید و گردن سریع و بدون درد انجام میشود. معمولاً در حال انجام سونوگرافی از بیمار درخواست میشود تا دراز بکشد. یک وسیله به نام پروب سونوگرافی روی گردن قرار میگیرد. رادیولوژیست روی موضع ژل میزند و با جلو و عقب بردن پروب مکان تیروئید را مشخص میکند.
با وجود اینکه سونوگرافی شایعترین روش تصویربرداری از تیروئید است روشهای زیر ممکن است مورد استفاده قرار گیرد:
- PET اسکن
- CT اسکن
- MRI
نمونه برداری (Biopsy)
در نمونهبرداری (بیوپسی) نمونههایی از مایعات و بافتهای بدن را برای آزمایش خارج میکنند. پزشک بعد از انجام سونوگرافی بر اساس اندازه، شکل و خصایص دیگر نودولها تصمیم میگیرد که آیا بیوپسی ضروری است. برخی نودولها نیازی به بیوپسی ندارند و تنها با سونوگرافی پایش (monitor) میشوند.
اگر بیمار به نمونهبرداری نیازمند باشد، معمولاً از روشی به نام آسپیراسیون با سوزن نازک (FNA) انجام میشود. بعضا به جای FNA، نمونهبرداری با سوزن نیز میگویند. در روش FNA با استفاده از یک سوزن باریک نمونهای از نودول مشکوک گرفته میشود. معمولاً به صورت همزمان تصویربرداری سونوگرافی نیز انجام میشود تا مکان دقیق نقاط مشکوک مشخص شود و نمونهگیری دقیق باشد.
نتایج پاتولوژی
نمونههای بیوپسی به یک پزشک پاتولوژی ارجاع داده میشود. پاتولوژیستها پزشکانی هستند که در زمینه مطالعه و تشخیص بافت و سلولهای بیمار، تخصص دارند. پزشک پاتولوژیست نمونهها را زیر میکروسکوپ چک میکند و تعیین میکند که آیا نودولها سرطانی هستند و در صورت سرطانی بودن نوع آن چیست.
در بعضی از ضایعهها مانند تومور فولیکولار تیروئید (Follicular) و هرتل (Hürthle cell tumors)، با کمک FNA میتوان به ذات سلولها پی برد، اما نمیتوان تعیین کرد که آیا نودولها خوشخیم (benign) یا بدخیم (malignant) هستند. در این ضایعهها، برای تشخیص نهایی به جراحی نیاز است.
در سالهای اخیر، آزمایشات ملکولی سرطان به وجود آمدهاند و کمک میکنند که آیا در شرایط مشابه که نمیتوان تشخیص قطعی خوشخیم یا بدخیم بودن دارد به جراحی نیاز است یا خیر.
شایعترین نوع سرطان تیروئید پاپیلاری کارسینوم (Papillary carcinoma) هست و بعد از آن سرطان فولیکولار (Follicular carcinoma) شیوع فراوانی دارد. به سرطانهای تیروئید اعم از پاپیلاری، فولیکولار و هرتل “تمایزیافته” میگویند. سرطانهای تمایزیافته معمولاً به آهستگی رشد میکنند و پخش میشوند.
سرطان مدولاری تیروئید بعد از پاپیلاری و فولیکولار جایگاه سوم شایعترین نوع سرطان تیروئید را دارد. این نوع از سرطان میتواند موروثی باشد.
سرطان تیروئید آناپلاستیک (Anaplastic) تهاجمیترین و خطرناکترین نوع سرطان تیروئید است. خوشبختانه این گونه از سرطان نادر است و اغلب افراد مسن را درگیر میکند.
گونه و مشخصات ضایعات اعم از خوشخیم یا بدخیم در گزارش پاتولوژی ذکر میگردد. توصیه میگردد بیماران یک نسخه از نتایج آزمایش پاتولوژی را نزد خود نگه دارند. این گزارشات به تیم پزشکی برای برنامهریزی درمان و مراقبتهای پس از درمان کمک می کند